Зэн буддизм-ыг монголчууд эртнээс сайн мэднэ. Элдвийн ном сударт шүтэхгүй, тогтсон ёс горимд хашигдахгүй, нэг л үзлийг хөдөлбөргүй баримтлахгүй байх зэрэг зарчим нь Нагаржунайн төв үзэлтэй агаар нэг. Хорвоо ертөнцийг "тийм" ба "үгүй" гэх хэтийдсэн үзлээр бус, харин "тийм ч бус, үгүй ч бус, гагцхүү тийм үгүйн тэнцүү хувиар шүтэн барилдсан" гэдэг хоосон чанарын тухай үзэл өнөөдөр ч дэвшилтэт үзэл юм. Одоо би та бүхэндээ Зэн буддизмын урсгалын нэгэн гайхалтай цэцэрлэгт хүрээлэнг энд танилцуулж байна.
Зэн гэдэг япон дуудлага бөгөөд түвдээр дьян, хятадаар чань, монголоор даяан гэдэг. Даяан хийхийн гол утга учир нь дотоод ертөнц рүүгээ маш гүнзгий нэвтэрч, төрөлх мөн чанараа таних, түүгээрээ дамжуулан хорвоогийн утгыг олж сэрэх явдал. Хорвоогийн утга учир юу болохыг сэрж танина гэдэг бол гэгээрэл билээ.
Хэдийгээр зэнгийн бясалгал Будда Шигэмүүнээс эхэлсэн гэж тооцдог ч, бясалгалаар дамжин гэгээрэлд хүрэх замыг хамгийн төгс боловсруулсан үндэстэн бол япончууд юм. Тиймээс ч өнөөдөр зэн гэдэг япон нэр нь сэтгэлгээний энэ өвөрмөц чиглэлийг дэлхий дахинд бүрнээ төлөөлөх болжээ.
Зэн-буддизм Японд харьцангуй хожуу буюу XII зууны эцсээр л анх нэвтэрчээ. Ид хөгжсөн үе нь XIV зуун болно. Хубилай хаан Японыг довтлоод бүтэлгүйтсэний улмаас монголчууд япон лам нарыг зэнд суралцахаар ирэхэд нь мөрдөн мөшгиж байсан, Сэссон хэмээх яруу найрагч бүр тагнуул хэмээн сэрдэгдэж Юань улсын гянданд хоригдож, Күнзийн суртлыг дээдлэгч Төвтөмөр хааны өршөөлөөр л суллагдаж асан түүх бий.
Тийм хожуу нэвтэрсэн атал бусад орноос илүү Японд л төгс төгөлдөржиж, япончуудын үндэсний өв үзэл болж чадсаны нууц нь лам нарын хүрээнээс хальж, самуурайн сэлмийн урлаг, цайны ёслол, бэхэн зураг зэргээс гадна чухамдаа яруу найраг, утга зохиолд гүнзгий шингэсэнтэй холбоотой болов уу.
Фото зургууд...